Ci niezwykli Szwajcarzy – cz.2

Zacząć muszę od przeproszenia Szanownych Czytelników za długą przerwę w narracji, wynikającą z powodów zdrowotno – osobistych. I powracam do moich ulubionych Szwajcarów, którzy jak to zauważył Czcigodny Robert Grunholz, są chyba jedyną na świecie republiką, funkcjonującą niczym nomen omen szwajcarski zegarek. A z kolei szwajcarski przemysł zegarmistrzowski, również jak sama nazwa wskazuje, stworzyli francuscy hugenoccy imigranci oraz Polacy. A konkretnie powstaniec listopadowy, odznaczony Krzyżem Złotym Virtuti Militari porucznik Antoni Patek i zegarmistrz Franciszek Czapek.
Poprzedni odcinek moich refleksji, z braku spełnienia rygorów formalnych będących rzecz jasna jedynie felietonem a nie pracą naukową, zakończyłem w połowie XIV wieku. Kiedy to Konfederacja Szwajcarska rozrosł się już do ośmiu kantonów. Tym nie mniej Habsburgowie nie zrezygnowali z rojeń o opanowaniu ziem zasiedlonych przez wolnych i bitnych ludzi, uznając zapewne swój pogrom pod Morgarten za wypadek przy pracy. No bo jakże konne rycerstwo może być pobite na łeb, na szyję przez kilka razy mniej liczną chłopska piechotę?
Wojna Austriacko – Szwajcarska 1385-88, przez niektórych historyków zwana II Wojną Austriacko – Szwajcarską, rozpoczął kanton Lucerna, zajmując w roku 1385 należące do Habsburgów miasta Rothenburg, Sempach, Wolhusen i Entlebuch, z których wypędzono habsburskich namiestników. Do tego jeszcze Szwajcarzy próbowali nawiązać konszachty ze szwabskimi miastami, należącymi do habsburskiej strefy wpływów. Jak widać, nabrali już zaufania do własnych sił i przestali  ograniczać się do działań stricte defensywnych. W odpowiedzi Leopold III Habsburg zebrał armię zaciężną i wkroczył do Szwajcarii, kierując się na Lucernę. Szwajcarzy oczekiwali ataku na Zurych i tam zgromadzili swoje siły. Ale doskonale sprawujący się szwajcarscy zwiadowcy szybko ustalili właściwy kierunek uderzenia i ich armia zdążyła się przemieścić, zagradzając drogę nieprzyjacielowi koło miasta Sempach. I tam 9 lipca 1386 doszło do bitwy.
Siły księcia Leopolda składały się z półtora tysiąca ciężkozbrojnego rycerstwa oraz dwóch i pół tysiąca piechoty, wyposażonej w długie lance. Połączone siły kantonów Uri, Schwyz, Unterwalden, Lucerna i Gersau, dowodzone przez Petermanna von Gundoldingena, liczyły 1600 piechurów, uzbrojonych w halabardy i łuki (kusze jako tradycyjną broń Szwajcarów pozostawmy legendzie o Wilhelmie Tellu).
Sempach należy do najgorzej udokumentowanych znaczących bitew średniowiecza, a do tego prawda mieszana jest z legendami, jak choćby tą o Arnoldzie von Wilkenriedzie, który miał się rzucić na lance nieprzyjacielskiej piechoty, by złamać jej szyk. Za najprawdopodobniejszą wersję jej przebiegu, przychylając się do opinii większości profesjonalnych historyków, uważam następującą.
Bitwa rozgrywana była w bardzo nierównym terenie. Austriackie  i szwabskie rycerstwo ustawiło się na wzgórzu, schowane za czterema rzędami piechoty. Pomijając kwestię wertepów, szyk taki pozbawił konnicę jej podstawowego waloru, czyli manewru. A lipcowy upał w połączeniu z ciężkimi zbrojami okazał się wielkim atutem. Tyle tylko, że Szwajcarów.
Ci ostatni sformowali szyk klina i zaatakowali przeciwnika. W pierwszej fazie bitwy zginął ich dowódca Petermann von Gundoldingen, ale nie spowodowało to paniki. Klinowi udało się w końcu przełamać płytki szyk piechoty i mordercze halabardy poszły w ruch. Nieruchawe i w większości upieczone w zbrojach rycerstwo, nie stawiło Helwetom znaczącego oporu. Rycerze spadający z koni nie byli już w stanie stawiać żadnego oporu, a ich dobijanie nie miało nic wspólnego z walką i przypominało otwieranie konserw. Ci z Szanownych Czytelników, którzy pamiętają czasy PRL wiedzą, że otwarcie radzieckiej konserwy nie było łatwym zadaniem, a niekiedy użycie przecinaka i młotka było konieczne. W taki właśnie sposób skończył żywot książę Leopold, z którego zabiciem jakiś piechur nielicho się namęczył, bowiem zbroja księcia była szczególnie okazała.
Bitwa zakończyła się tradycyjnie, czyli klęska Austriaków. Poległo około 700 rycerzy i jakieś 1100 piechurów. Straty szwajcarskie wyniosły z grubsza dwustu ludzi. Szwajcarzy po raz kolejny wykorzystali teren i warunki pogodowe optymalnie. Im słynny Sun Tzu naprawdę niczym nie byłby w stanie zaimponować.
Legenda o Wilkenriedzie zaczęła się rodzić dopiero prawie sto lat po bitwie. Wzmianka o poświęceniu przez niego życia po raz pierwszy pojawia się w kronice z roku 1476. Niektórzy historycy utrzymują, że Arnold von Winkelried naprawdę istniał, tyle tylko że zginął podczas bitwy francusko – habsburskiej pod Bicoccą w roku 1522. Gdzie Rzym, gdzie Krym?
Historię o Winkelriedzie eksploatowali poeci (nawet Słowacki wspomina o nim w „Kordianie”) w epoce romantyzmu, czyli w czasach, gdy Europa pogrążyła się w ciemnocie, myślenie było nieomal zbrodnią, a dwa pokolenia Polaków zostały ogłupione ze szczętem. Ale na Antysocjalu bajek w stylu o Kraku, smoku wawelskim i Wandzie, co nie chciała Niemca, traktować serio nie wypada. Tego typu tematy pozostawiam do dyspozycji dzisiejszych bajarzy i histeryków.

Ciąg dalszy nastąpi.

Stary Niedźwiedź