Generał Władysław Anders

Trollująca pod ostatnim wpisem Starego Niedźwiedzia ciota komunistka, próbowała opluć pamięć generała Władysława Andersa. Zapominając że parszywy kundel nie jest w stanie nasikać na wierzchołek himalajskiego ośmiotysięcznika, choćby zadarł łapę pionowo do góry. Ale summa summarum czerwony cwel oddał nam przysługę, przypominając o przypadającej 12 maja czterdziestej czwartej rocznicy śmierci Generała. Takiej rocznicy nie wolno zbyć milczeniem. Więc Stary Niedźwiedź przerwał publikowanie swojego „fińskiego” cyklu. Który na pewno będzie kontynuowany a wszystko wskazuje na to że złożą się nań jeszcze trzy odcinki.

Ta wielka postać jest dobrze znana każdemu człowiekowi który na hasło Polska nie reaguje atakiem histerii i nienawiści. Dlatego też w niniejszym felietonie postanowiliśmy skoncentrować się na mniej znanych elementach biografii tego wielkiego Polaka.

Władysław Albert Anders urodził się na terenie ówczesnego zaboru rosyjskiego 11 sierpnia 1892 w Błoniu, jako syn agronoma Alberta Andersa, administratora majątków ziemskich  i jego małżonki Elżbiety z domu Tauchert. Obydwoje rodzice byli głęboko osadzeni w tradycji i wierze Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego. Rodzina ojca była pochodzenia niemieckiego, do Polski przybyła w XVIII wieku z Inflant i całkowicie się spolonizowała. Poza Władysławem państwo Andersowie mieli jeszcze trzech synów i córkę. Wszyscy trzej bracia Władysława Andersa byli w okresie międzywojennym oficerami służby stałej WP, zasłużonymi podczas walk „o niepodległość i granice” w latach 1919 – 1920 (dwaj odznaczeni Orderem Virtuti Militari).

Po ukończeniu gimnazjum realnego Władysław Anders zgłosił się do służby w armii rosyjskiej jako jednoroczny ochotnik. Ukończył ją awansując po zdaniu egzaminu do stopnia chorążego rezerwy. Następnie przestudiował sześć semestrów na Politechnice Ryskiej. Tam zastał go wybuch I Wojny Światowej.

Od września 1914 roku służył w 3 Noworosyjskim Pułku Dragonów, walczącym z Niemcami na rosyjskim froncie zachodnim. Wyróżnił się brawurowymi akcjami, z których najbardziej spektakularną, był wypad dowodzonego przez niego oddziału na tyły wojsk niemieckich na wieś Kuchcze (Polesie) w październiku 1915 r. Wykorzystując zaskoczenie, zaatakował kwaterujący tam batalion niemiecki, zadając mu duże straty. Awansowany za odwagę do stopnia podporucznika (1915), a następnie porucznika i rotmistrza. Był trzykrotnie ranny. W 1916 roku skierowany został na wojenny kurs Akademii Sztabu Generalnego w Piotrogrodzie. Ukończył ją z pierwszą lokatą. Na początku 1917 roku, na parę tygodni przed rewolucją lutową, otrzymał z rąk cara Mikołaja II patent oficera Sztabu Generalnego i tzw. złotą szablę. Odznaczony był wysokimi odznaczeniami rosyjskimi, między innymi orderami: św. Jerzego, św. Włodzimierza, św. Anny i św. Stanisława.

Brał udział w tworzeniu oddziałów I Korpusu Polskiego,  gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego Po kapitulacji korpusu przed Niemcami wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego. Był szefem sztabu Armii Wielkopolskiej w Powstaniu Wielkopolskim 1919. W wojnie polsko-bolszewickiej 1920 dowodził 15 Pułkiem Ułanów Poznańskich. Był ranny podczas walk nad Berezyną.

W październiku 1921 odbył studia w Wyższej Szkole Wojennej (École Superieure de Guerre) w Paryżu i staż liniowy we Francji. Do kraju wrócił w 1924 i mianowany został szefem sztabu Generalnego Inspektora Kawalerii, gen. broni Tadeusza Rozwadowskiego. Od listopada 1925 pełnił funkcje Komendanta Wojskowego Miasta Stołecznego Warszawy. Podczas przewrotu majowego walczył po stronie wojsk rządowych. Po zakończeniu walk był przez kilka dni internowany ale szybko powrócił do służby.

W latach 1928–1939 dowodził najpierw Kresową a potem Nowogródzką Brygadą Kawalerii.

W kampanii wrześniowej jako dowódca tej ostatniej wziął udział w bitwie pod Mławą. Chaos w dowodzeniu i kilkakrotnie zmieniane przez Wodza Naczelnego rozkazy dla Nowogródzkiej Brygady Kawalerii spowodowały że jednostka ta nie wzięła udziału w bitwie nad Bzurą. Od 12 września 1939 dowodził Grupą Operacyjną Kawalerii swojego imienia. Stoczył ciężkie walki przeciwko Niemcom w okolicach Mińska Mazowieckiego i Tomaszowa Lubelskiegoa następnie udał się w kierunku Lwowa. Udało się mu przebić na południe. Wobec zaciskającego się pierścienia niemiecko-sowieckiego generał Anders zdecydował rozformować Grupę Kawalerii na mniejsze oddziały które miały przedostać się na Węgry. Przebijając się wraz z jednym z nich, 29 września w okolicach Sambora generał Anders, został dwukrotnie postrzelony przez Ukraińców, po czym dostał się do niewoli sowieckiej.

W kampanii wrześniowej 1939 roku ppłk Karol Anders był zastępcą dowódcy 1 pułku Ułanów Krechowieckich, ppłk Jerzy Edward Anders pełnił funkcję zastępcy dowódcy 5 pułku Ułanów Zasławskich, a kpt. Tadeusz Anders był adiutantem dowódcy 4 dywizjonu artylerii konnej. Wszyscy dostali się do niewoli niemieckiej, ale najmłodszemu Tadeuszowi udało się z niej zbiec. Przez Węgry i Francję przedostał się do Wielkiej Brytanii, a następnie służył pod rozkazami brata w Armii Polskiej na Wschodzie i w 2 Korpusie Polskim. Po zakończeniu wojny do 2 Korpusu wstąpili też Karol i Jerzy Andersowie.

Generał Anders przetrzymywany był w lwowskim szpitalu przy ul. Kurkowej, następnie w więzieniu popularnie zwanym Brygidkami. W lutym lutego 1940 wywieziony przez NKWD do Moskwy i osadzony w centralnym więzieniu NKWD na Łubiance. Podczas 22-miesięcznego pobytu w więzieniu był wielokrotnie przesłuchiwany i bezskutecznie namawiany (jeszcze w lwowskim szpitalu) do wstąpienia do Armii Czerwonej. Przebywając w sowieckich więzieniach, w bardzo ciężkich warunkach, podjął postanowienie że jeżeli uda mu się wyjść z więzienia i odzyskać władzę w nogach (był poważnie ranny), przejdzie na katolicyzm. Przyrzeczenia oczywiście dotrzymał.

W roku 1941 jako pragmatyk, popierał politykę generała Sikorskiego. Widząc w niej jedyną realną szansę na wyrwanie z sowieckich łagrów polskich żołnierzy i cywilów. Ale po ewakuacji latem 1942 wojska i ponad 20 tys. cywilów (niektóre źródła mówią o prawie 40 tys.), uratowanych z więzień i łagrów do Iranu, zmienił stanowisko. Uznał że dalsze paktowanie z diabłem straciło rację bytu. W roku 1943, po ujawnieniu sprawy Katynia, jego stosunki z generałem Sikorskim z chłodnych zmieniły się w lodowate. W czasie kryzysu politycznego po śmierci gen. Sikorskiego, sprzeciwiał się planom powołania na stanowisko premiera Mikołajczyka. Był kandydatem sił antypiłsudczykowskich na stanowisko Naczelnego Wodza. I zdecydowanym przeciwnikiem wywołania powstania w Warszawie w sierpniu 1944 r. 31 sierpnia stwierdził: „Wywołanie powstania w Warszawie w obecnej chwili było nie tylko głupotą, ale wyraźną zbrodnią.”

Od 2 października 1944 do 5 maja 1945 pełnił obowiązki (wobec wzięcia do niewoli gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego któremu jacyś obłąkani politykierzy powierzyli tę funkcję) Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych. Ostro skrytykował ustalenia konferencji w Jałcie.

Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji, czynnie uczestnicząc w działaniach politycznych polskiego wychodźstwa i współorganizując Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczeń. Pomagający żołnierzom, nie mającym zamiaru wracać pod sowiecka okupację, znalezienia sobie jakiegoś miejsca w wolnym świecie. W którym mogliby się osiedlić i żyć. Pełnił wiele zaszczytnych funkcji w Polskim Rządzie na Uchodźstwie.

Stary Niedźwiedź spotkał się kiedyś z pytaniem ze strony młodego człowieka, jakie odznaczenie symbolizuje na mundurze Generała wstążka w barwach Virtuti Militari z ośmioma srebrnymi gwiazdkami. Wyjaśnił że jest to „Odznaka Honorowa za Rany i Kontuzje”, a gwiazdki oznaczają ilość ran. W przypadku gen. Andersa jest ich aż osiem. Trzy odniósł jeszcze podczas służby w armii rosyjskiej: kontuzja pod wsią Szylenin (XI 1914), kontuzja w rejonie Litoweża (VII 1915) i podczas akcji na Kuchcze (X 1915). Następne dwie rany odniósł podczas wojny polsko-bolszewickiej, w tym jedną ciężką pod Wistynami (VII 1920). Kolejne trzy wiążą się z walkami we wrześniu 1939 roku. Najpierw rana od bomby lotniczej (4. IX 1939), a następnie dwie podczas nocnej potyczki w rejonie Starego Sambora (29.IX 1939).

Władysław Anders był dwukrotnie żonaty. Najpierw z Ireną Jordan-Krąkowską, rozwiedzioną z rotmistrzem Prószyńskim (ślub w czerwcu 1925 roku), z którą miał syna Jerzego i córkę Annę. Wychowywał też pasierba Macieja Prószyńskiego (poległ we wrześniu 1939 roku, jako podporucznik, dowódca plutonu przeciwpancernego 15 pułku Ułanów Poznańskich). Drugi raz ożenił się po wojnie ze znaną śpiewaczką Renatą Bogdańską. Miał z nią córkę Annę Marię.

Zmarł w Londynie 12 maja 1970, dokładnie w 26 rocznicę rozpoczęcia bitwy pod Monte Cassino. Pochowany został, zgodnie z jego wolą, wśród swoich żołnierzy na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino, we Włoszech.

Cześć Jego pamięci!

Stary Niedźwiedź i Tie Fighter

P.S.

Autorzy opracowując ten wpis, korzystali przede wszystkim z pamiętników Generała, wydanych pod tytułem „Bez ostatniego rozdziału”. Oraz opracowanej w Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie doskonałej publikacji internetowej:

http://anders.wsiz.rzeszow.pl/varia.html

Będącej kopalnią ciekawych a mało komu znanych informacji o Władysławie Andersie.

SN & TF