Śmierć przez zapomnienie

Gdyby ktoś mnie spytał jaka cechy narodowe Polaków (czyli charakterystyczne dla zdecydowanej większości rodaków) najbardziej mnie irytują, odpowiedź byłaby prosta. Bo zaraz po kulcie martyrologii dla samej martyrologii (czy jak kto woli, umierania dla samego umierania czyli  darzeniu pietyzmem każdej bez wyjątku walki która z definicji była beznadziejnie przegrana już w chwili jej rozpoczęcia) bez wahania wymieniłbym skazywanie wybitnych postaci na karę śmierci przez zapomnienie. Mam na myśli ludzi których osiągnięciami szczyciłby się każdy inny naród europejski a gdyby człowiek taki był Czechem, wiedziałby dziś o nim praktycznie każdy kulturalny człowiek na świecie.

.Postaci takich jest wiele. Jako pierwszą z brzegu wymienię Ernesta Malinowskiego, najwybitniejszego inżyniera kolejnictwa w drugiej połowie XIX wieku, twórcy kolei transandyjskiej, łączącej wnętrze Peru z wybrzeżem, współtwórcy pierwszej politechniki na kontynencie południowoamerykańskim i bohatera wojny przeciwko Hiszpanii (stworzona przez niego od zera artyleria kolejowa uniemożliwiła flocie hiszpańskieh dokonanie desantu). W Peru nikomu nie trzeba tłumaczyć kim on był, jego pamięć jest godnie czczona po dzień dzisiejszy. A w Polsce? Byłbym bardzo mile zaskoczony gdyby jeden rodak na dziesięć tysięcy potrafił cokolwiek o nim powiedzieć bez „guglowania”.

Albo choćby Stanisław Ulam. Ciekaw jestem czy nawet spośród tych którzy wiedza o nim przynajmniej tyle że był wybitnym matematykiem ze „szkoły lwowskiej”, choć połowa zdaje sobie sprawę że to on był twórcą bomby wodorowej, której samodzielne autorstwo z uporem godnym lepszej sprawy jest w Polsce przypisywane Edwardowi Tellerowi. A prawda jest taka że z trzech tajnych patentów na budowę takowej, dwa należały do Ulama a jeden do Tellera.

Ponieważ moje zainteresowanie muzyką klasyczną nie jest wielką tajemnicą dla tych spośród Szanownych Czytelników którzy już od dłuższego czasu czynią mi zaszczyt zaglądając w niskie progi „Antysocjala”, pozwolę sobie opisać w kilku słowach życie i osiągnięcia muzyka szczególnie bliskiego mojemu sercu. Na razie zamiast nazwiska posługiwać się będę inicjałem  L, dając Szanownym Czytelnikom szansę na samodzielne rozwiązanie tej zagadki.

L urodził się w rodzinie "muzycznej" w roku 1790. Jego ojciec był kapelmistrzem orkiestry Potockich w Radzyniu Podlaskim. L zaczął uczyć się gry na skrzypcach już w wieku pięciu lat. Gdy rodzina przeniosła się do Lwowa, jako dziewięciolatek zaczął grywać w zespołach kameralnych. W wieku 19 lat został kapelmistrzem orkiestry Teatru Niemieckiego w tym mieście. W roku 1814 wyjechał doskonalić swoją grę do Wiednia a trzy lata później udał się do Włoch gdzie w roku 1818 poznał Niccolo Paganiniego z którym kilkakrotnie wspólnie koncertował.

Obydwaj spotkali się ponownie w roku 1829 w Warszawie podczas uroczystości koronacji cara Mikołaja I na króla Polski. Doszło wtedy do „muzycznego pojedynku” między nimi. Takie spektakle, modne wtedy w Europie, polegały na tym iż naprzemiennie jeden z „pojedynkowiczów” grał coś piekielnie trudnego a konkurent musiał to odegrać ze słuchu z dodatkowymi utrudnieniami typu zmiana tonacji. Mecz zakończył się wynikiem nierozstrzygniętym. Bo L dal sobie radę ze wszystkimi szaradami Paganiniego.

W roku 1839 L osiedlił się w Dreźnie gdzie przez długie lata był koncertmistrzem orkiestry króla Saksonii. Zakupił majątek ziemski Urłów koło Tarnopola gdzie spędzał wakacje a po przejściu na emeryturę osiadł na stałe i zmarł tam w roku 1861. W testamencie przeznaczył majątek na stworzenie fundacji wspierającej młodych skrzypków uczących się we Lwowie, w Wiedniu i w Neapolu. Działała ona do wybuchu I Wojny Światowej.

Skomponował cztery koncerty skrzypcowe, trzy symfonie, wiele kaprysów, wariacji, polonezów, rond i etiud.

Gdy podczas ich wspólnego pobytu w Warszawie pewna dama spytała Paganiniego kto jest najwybitniejszym skrzypkiem na świecie, geniusz wszechczasów odpowiedział:

-Tego nie wiem. Ale jestem pewny ze drugim jest L.

Sam dowiedziałem się o istnieniu polskiego skrzypka będącego drugim wirtuozem w dziejach tego instrumentu całkowicie przypadkowo. Gdy w późnych latach osiemdziesiątych wróciłem do domu i czym prędzej włączyłem radio by posłuchać kolejnej audycji „Z płytoteki Jana Webera”, było już po zapowiedzi i usłyszałem nieznany mi koncert skrzypcowy. Trzaski i szumy (działo to się jeszcze przed epoką cyfrowego „czyszczenia” nagrań) zdradzały że muzyka pochodzi z naprawdę starej płyty. Ale porywająca wirtuozeria wykonawcy z naddatkiem rekompensowała te niedostatki. Na zakończenie audycji dowiedziałem się ze był to II koncert D-dur, zwany „wojskowym” a wykonywał go wielki Bronisław Huberman. Też pracowicie "zamilczany" mimo tego że był jednym z pośród kilku najwybitniejszych skrzypków XX wieku i jego pozycja w niczym nie ustępuje tej jaką Artur Rubinstein zajmował w gronie pianistów.

Przez wiele lat miałem olbrzymi niesmak. Bowiem Bronisław Huberman propagując muzykę L, bez porównania lepiej wywiązywał się ze swojej polskości niż wielu późniejszych znanych polskich skrzypków z "nieco" niższych półek, najoględniej to nazywając.

Wiarę w elementarny szacunek polskich skrzypków dla tak staranie ukrytego przed ludźmi dorobku L przywrócił mi Konstanty Andrzej Kulka który wraz z orkiestra Camerata Vistula nagrał sześciopłytowy album z muzyka L. Pozwolę sobie zamieścić próbkę.

No i czas rozwiązać zagadkę. Tym drugim w historii tego instrumentu skrzypkiem wszechczasów był Karol Józef Lipiński.

Porównajmy ten casus z postawą wspomnianych już Czechów, potrafiących skutecznie rozpropagować dokonania każdego rodaka który choć trochę wybił się ponad przeciętność. W muzyce doskonałym przykładem jest Antonin Dworzak, twórca miłej dla ucha i poczciwej muzyki, mniej więcej z tej samej półki co Stanisław Moniuszko. Tyle tylko że nazwisko Dworzak coś w świecie znaczy. Bo różnice w uzdolnieniach marketingowych nas i naszych sąsiadów z południa są jeszcze większe niż między polskim a czeskim hokejem na lodzie. Co stwierdzam z wielkim smutkiem.

Stary Niedźwiedź