Germanofilska Kasandra

Rocznica wybuchu II Wojny Światowej skłania do zastanowienia się, czy łańcuch wydarzeń zapoczątkowanych 1 września 1939 istotnie był jedynym możliwym. Czy postępowanie w myśl hasła „Nie oddamy nawet guzika", które doprowadziło do śmierci ponad sześciu milionów obywateli Polski, zrujnowania kraju i jego wpadnięcia na czterdzieści pięć lat w sowiecką niewolę istotnie nie miało żadnej alternatywy. Pisze o tym obszernie w swojej dla niektórych obrazoburczym, dla innych po prostu wielce ciekawym bestsellerze „Pakt Ribbentrop – Beck” publicysta i historyk Piotr Zychowicz. Spotykając się ze strony krytyków mieszających honor z polityką z ironicznym zarzutem, że łatwo jest oceniać coś ponad siedemdziesiąt lat po fakcie. Żeby było śmieszniej, ci sami krytycy kolejnej jego książki „Obłęd 44” tym razem twierdzą, że na ocenę Akcji „Burza” i Powstania Warszawskiego jest po siedemdziesięciu latach … jeszcze za wcześnie! Chciałoby sie tych szulerów, którym co rusz walet treflowy (czyli dupek żołędny, jak dawniej mawiano) wystaje z mankietu, zapytać: to po ilu latach wolno o jakimś wydarzeniu historycznym dyskutoewać? Ale trudno wymagać choć szczypty logiki od apologetów każdej bez wyjątku walki dla samej walki, którzy zwolenników kierowania się w polityce spokojną kalkulacją zysków i strat, obdarzają różnymi epitetami. Z których słowo „księgowy” jest najłagodniejszym. Dlatego pozwolę sobie przypomnieć osobę, która dokładnie przewidziała skutki polityki Józefa Becka ZANIM katastrofa nastąpiła. Więc zgodnym chórem człowiek ten został skazany na śmierć przez zapomnienie. Przez piłsudczyków za bezlitosną i jakże trafną krytykę surrealistycznej koncepcji „równego dystansu do Berlina i Moskwy”, przez samozwańczych uczniów Romana Dmowskiego za antyrosyjskość, wreszcie przez zarządców PRL za antykomunizm. Niezwykłe porozumienie ponad podziałami. Osobą tą jest Władysław Studnicki.
Urodził się w roku 1867 w Dyneburgu, gdzie ukończył szkołę średnią. Za młodu związał się z ruchem socjalistycznym co doprowadziło do jego aresztowania i zesłania w roku 1887 na Syberię. Po powrocie z zesłania i krótkim pobycie w Petersburgu i w Warszawie wyjechał do Wiednia, by w końcu na dłużej osiąść w Heidelbergu. Początkowo nadal angażował się w socjalizm, był nawet członkiem władz Związku Zagranicznych Socjalistów Polskich. Ale wkrótce przeszedł na pozycje bardziej narodowe. Po osiedleniu się w Galicji w roku 1902 wstąpił do Stronnictwa Narodowo – Demokratycznego. Wobec zdecydowanie innej oceny Rosji rozczarował się do Romana Dmowskiego i od roku 1905 w swojej publicystyce zwalczał jego ówczesną politykę prorosyjską.
Do wybuchu I Wojny  Światowej był zwolennikiem poszerzenia Austro-Węgier o trzeci polski człon. Gdy pierwszy rok wojny wykazał słabość armii Franciszka Józefa, jako realista uznał, że odbudowa jakiejś formy polskiej państwowości możliwa jest jedynie we współpracy z Niemcami i przy ich akceptacji. W roku 1916 kilkakrotnie spotkał się w Warszawie z gubernatorem generałem Hansem von Besselerem. Uważany jest za jednego ze współautorów „Aktu 5 listopada”, w którym władze niemieckie i austro-węgierskie deklarowały chęć odtworzenia Królestwa Polskiego (unikając oczywiście określenia jego granic) oraz sformowania polskiej armii. Studnicki wszedł w skład Tymczasowej Rady Stanu.
W II Rzeczypospolitej znany był przede wszystkim jako aktywny publicysta i autor kilku książek, podkreślający potrzebę współpracy polsko – niemieckiej. W czerwcu 1939 opublikował proroczą książkę „W obliczu nadciągającej drugiej wojny światowej”. Bezbłędnie przewidział w niej atak Niemiec na Polskę, nieudzielenie Polsce jakiejkolwiek realnej pomocy przez francuskich i brytyjskich „sojuszników” i w rezultacie całkowitą klęskę, zakończona utratą niepodległości i podziałem kraju między Niemcy i Rosję Sowiecką. Cały nakład został skonfiskowany przez władze sanacyjne.
Po klęsce wrześniowej Studnicki podjął na własną rękę próby ratowania tego, co jego zdaniem można było jeszcze uratować. Pamiętając w zasadzie cywilizowaną okupację niemiecką z lat 1915-1918 był wstrząśnięty pierwszymi wyczynami Gestapo. Dlatego w listopadzie 1939 wystosował memoriał do wojskowego gubernatora Warszawy, generała Karla von Neumanna-Neurode. Pisał w nim o nieuchronności rychłej wojny niemiecko – sowieckiej i podkreślał, jak cennym sojusznikiem dla Niemiec byłoby odtworzone Wojsko Polskie. Podkreślał że dalsze mordy, rabunki i poniewieranie godności narodowej Polaków może spowodować rozbudowę ruchu oporu w Generalnym Gubernatorstwie, co na pewno nie leży w interesie Niemiec, a co najwyżej Stalina. A kontynuacja takiej polityki okupacyjnej zgubi nie tylko Polskę, lecz w przyszłości również i Niemcy.
Memoriał ten został przyjęty przychylnie przez niektórych niemieckich generałów. Zupełnie inny był jego odbiór w niemieckich sferach policyjnych. Studnicki został zawieziony do siedziby Gestapo, gdzie usłyszał, że ma więcej takich memoriałów nikomu już nie wysyłać. Nie został skatowany, więc jak na standardy bandytów w czarnych mundurach, był to istny Wersal.
Poza niektórymi kręgami Wehrmachtu, pomysł ułożenia relacji niemiecko-polskich za pomocą innych instrumentów niż egzekucje, grabieże i policyjna pałka spotkał się z przychylnym odbiorem również wśród niektórych niemieckich dyplomatów, z byłym niemieckim ambasadorem w Warszawie, Hansem von Moltkem na czele. Ludzie ci podzielali pogląd, iż terror w Generalnym Gubernatorstwie nie przyniesie Niemcom żadnych korzyści i może jedynie zintensyfikować działalność ruchu oporu. Co w przypadku nieuniknionej przyszłej wojny z Rosją jest ostatnią rzeczą, jaka byłaby potrzebna. I dlatego niemieckie MSZ zorganizowało w końcu stycznie 1940, a więc jeszcze przed „Akcją AB” i masowymi egzekucjami w Palmirach, przyjazd Studnickiego do Berlina.
Po przybyciu tamże, wystosował on memoriał wysłany do Adolfa Hitlera, Hermana Goeringa, Josefa Goebbelsa i innych najważniejszych osób w III Rzeszy. Pisał w nim bez ogródek o niemieckich zbrodniach w Polsce i domagał się natychmiastowego zaprzestania terroru. Na polecenie Goebbelsa, obawiającego się iż dane te przedostaną się do zagranicznej prasy, Studnicki został aresztowany. Wywołało to typowa dla urzędniczych sporów ostrą reakcję Ribbentropa na ingerencję Goebbelsa w akcję jego ministerstwa. Studnickiemu więzienie zamieniono na internowanie w sanatorium a w sierpniu 1940 powrócił do Warszawy.
Wielokrotnie interweniował u władz okupacyjnych w sprawie aresztowanych Polaków, w niektórych przypadkach z powodzeniem. Sam w końcu został aresztowany, po roku został zwolniony z więzienia na Pawiaku na skutek interwencji Maurycego Potockiego. W lipcu 1944 wyjechał na Węgry. W roku 1946 osiadł w Londynie, gdzie zmarł w roku 1953. Przez środowiska emigracyjne był bojkotowany, zaś w PRL objęto go ścisłym zakazem cenzorskim.
Niełatwo być Kasandrą.

Stary Niedźwiedź