Sokrates Starynkiewicz

W galerii postaci które dla Polski wiele zrobiły a niczego nie zaprzepaściły, a więc nie dziwota że mało kto dziś o nich pamięta, czas na kolejną osobę. Tym bardziej osobliwą że jest nią rosyjski generał Sokrates Starynkiewicz.

Urodził się 18 grudnia 1820 w Taganrogu, kilkudziesięciotysięcznym mieście nad Morzem Azowskim, gdzie jego ojciec był dyrektorem gimnazjum. Ukończył moskiewski Instytut Szlachecki a następnie petersburską Wyższą Szkołę Artylerii. Brał udział w tłumieniu Rewolucji Węgierskiej a następnie pelnił służbę w sztabie I Armii w Warszawie gdzie dosłużył się stopnia pułkownika. W styczniu 1863 został przeniesiony do Odeskiego Okręgu Wojskowego, kierował tam kancelarią generała – gubernatora Pawła Kotzebue. Awansował na generała-majora, od roku 1868 pełnił funkcję gubernatora Chersonia. Na emeryturę przeszedł w roku 1871.

W listopadzie 1875 na wniosek hrabiego Kotzebue, wówczas już generała - gubernatora warszawskiego, Starynkiewicz uzyskał nominację na „pełniącego obowiązki prezydenta Warszawy”, które to stanowisko sprawował do października 1892.

Sokrates Starynkiewicz jest jednym z najbardziej zasłużonych dla Warszawy prezydentów tego miasta. Zastał je jako brudne, tkwiące cywilizacyjnie jeszcze w osiemnastym wieku. Za najpilniejsze zadanie uznał budowę kanalizacji i wodociągów. Już kilka tygodni po rozpoczęciu urzędowania pojechał do Frankfurtu nad Menem aby obejrzeć jeden z najnowocześniejszych na świecie systemów wodno - kanalizacyjnych i nawiązał kontakt z jego projektantem, inżynierem Williamem Lindleyem. Na jego zlecenie Lindley opracował projekt dla Warszawy. A Starynkiewicz kazał przekazać prasie rosyjsko oraz polskojęzyczną jego wersje i poddał inwestycję pod dyskusję.

Spotkał się z oporem ze strony właścicieli kamienic oraz finansistów. Ci ostatni nie mogli mu darować iż nie był zainteresowany wysokooprocentowanymi kredytami które oferowali. Bowiem koszt inwestycji oceniono na 17.5 miliona rubli przy rocznym budżecie Warszawy wynoszącym wtedy 2.5 miliona rubli. Starynkiewicz planował wypuszczenie dużo niżej oprocentowanych obligacji miejskich, na co w końcu uzyskał osobistą zgodę cara Aleksandra II. W roku 1881 zawiązano Komitet Budowy Kanalizacji i Wodociągów. Ustalił on że przy pracach będą zatrudnieni polscy inżynierowie i robotnicy a do budowy użyje się materiałów krajowych. Budowa ruszyła w roku 1883 a przez pierwsze siedem lat powstały 42 kilometry tuneli kanalizacyjnych i położono 107 kilometrów rur wodociągowych. Wybudowano też stację filtrów przy ulicy Koszykowej, stację pomp na ulicy Czerniakowskiej i ujęcie wody na dnie Wisły.

Jak bardzo inwestycja ta była potrzebna, niech świadczy fakt że w latach 1875 – 1892 teren miasta zwiększył się o ok. 10% zaś jego ludność wzrosła od 280 tys. do niemal pół miliona.

Oprócz tego sztandarowego dzieła Sokrates Starynkiewicz ma w swym dorobku mnóstwo innych dokonań. Najważniejsze z nich to:

• ·         dwukrotny wzrost dochodów kasy miejskiej (bez zwiększania obciążeń podatkowech mieszkańców !!!)
• ·         zbudowanie sieci skanalizowanych, ogólnodostępnych szaletów miejskich
• ·         uruchomienie pierwszej publicznej linii tramwaju konnego (1881), do 1889 było tych linii już 17 (jeździły latem co 5 minut, zimą – co 8)
• ·         poszerzenie i wybrukowanie wielu ulic, tzw. kocie łby zastępowano granitową kostką, pod koniec jego prezydentury zastosowano także pierwsze nawierzchnie betonowe
• ·         wytyczenie nowych szlaków komunikacyjnych
• ·         modernizacja oświetlenia ulic (3 tys. latarni gazowych)
• ·         zadrzewienie ulic i modernizacja ich chodników
• ·         powołanie Towarzystwa Asenizacyjnego, zajmującego się wywozem z miasta nieczystości, a z brukowanych ulic także błota i śniegu (1883)
• ·         powołanie Komitetu Plantacyjnego, dzięki któremu powstało w Warszawie wiele skwerów i pasów zieleni (1889)
• ·         założenie Parku Ujazdowskiego
• ·         założenie sieci telefonicznej (1884)
• ·         otwarcie wielkiego cmentarza na Bródnie na terenach wykupionych w tym celu przez miasto
• ·         uporządkowanie spraw targowisk (m.in. budowa Hal Mirowskich i hali na ulicy Koszykowej)
• ·         budowa nowej gazowni na Woli
• ·         regulacja 11 km lewego brzegu Wisły od Mostu Kierbedzia w górę rzeki
• ·         przebicie ulicy Miodowej do Krakowskiego Przedmieścia
• ·         renowacja Kolumny Zygmunta i wielu starych kościołów katolickich (mimo że sam Starynkiewicz był prawosławny)
• ·         przeprowadzenie spisów ludności dla celów sanitarnych (1882, 1892)

Po przejściu na emeryturę Sokrates Starynkiewicz pozostał w Warszawie. Działał w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności, kierował Wydziałem Tanich Kuchni.

Był człowiekiem nieposzlakowanej uczciwości. Przez okres sprawowania swojej funkcji nie pobierał dodatku na dzieci, co przez 17 lat dało wielką jak na owe czasy kwotę 22 tys. rubli. Tłumaczył że jego dzieci są już dorosłe, co wedle ówczesnych przepisów nie miało znaczenia. Gdy po śmierci kasjera warszawskiego magistratu stwierdzono w kasie niedobór w wysokości 17 tys. rubli, pokrył to manko z własnych funduszy. Zwierzchnicy po pewnym czasie nakazali zwrócić mu te sumę. Według wiarygodnych informacji, po siedemnastu latach sprawowania swego urzędu był człowiekiem uboższym niż w chwili objęcia takowego. Co w epoce takich włodarzy Warszawy jak Paweł Piskorski czy Hanna Gronkiewicz - Waltz brzmi jak purenonsensowy dowcip.

Zmarł w Warszawie 23 sierpnia 1902, pochowany został zgodnie ze swoim życzeniem na Cmentarzu Prawosławnym na Woli. W pogrzebie Starynkiewicza wzięło udział około 100 tys. mieszkańców Warszawy. Bolesław Prus napisał wtedy:
"Nazwisko p. Starynkiewicza znajdzie się jeszcze i na innej, trwalszej tablicy: w pamięci społeczeństwa, które uczy się wszystkiego, a niczego nie zapomina. Niechże mi będzie wolno w imieniu tej garsteczki złożyć pierwsze podziękowania p. Starynkiewiczowi za jego pożyteczną i uczciwą pracę dla naszego miasta. Nie jest to bukiet, nie jest to sonet, ale dobre słowo od ludzi, którzy nie mają zwyczaju o nic prosić, ani zbyt częstych okazji do podziękowań".
A Aleksander Świętochowski pożegnał prezydenta Starynkiewicza słowami:
"Był to człowiek czysty, do którego pokusy nawet nie śmiały się zbliżać. Był to człowiek, który nie popełnił najpoważniejszych grzechów - politycznych. Nigdy nikogo nie ukrzywdził, a wiele zrobił dobrego".
W Warszawie znajduje się Plac Starynkiewicza a na terenie filtrów jego popiersie z 1907. Zniszczone podczas Powstania Warszawskiego, zrekonstruowane przez Stołecznego Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w 1996 roku.
Sokrates Starynkiewicz nie dystansował się od Polaków. Wręcz przeciwnie, szukał kontaktu i porozumienia ze znaczącymi osobami Warszawy tamtych czasów. Rozumiał język polski i prosił aby się doń w nim zwracano. Odpowiadał po rosyjsku lub po francusku. Starynkiewicz był niewątpliwie rosyjskim patriotą. W wypowiedziach publicznych, już będąc na emeryturze, zawsze polemizował z polskimi patriotami. Warszawę modernizował jako miasto Cesarstwa Rosyjskiego. Ale zarówno sposób w jaki to czynił jak i nieposzlakowany honor i głębokie zaangażowanie w pomoc innym ludziom nakazują darzyć jego osobę najwyższym szacunkiem. A gdy pomyślę o co poniektórych osobach zajmujących wiele lat później to stanowisko, zaczynam się wstydzić za ludzi zasiedlających obecnie Warszawę. Bo to oni wybrali ten szrot. A Warszawiakami nigdy ich nie nazwę bo prawdziwi Warszawiacy mogliby powstawać z grobów i obić mi gębę za takie porównanie.

Stary Niedźwiedź