Mały książę

Wbrew tytułowi, wpis ten nie ma nic wspólnego z postacią stworzoną przez Antoniego de Saint Exupery. Zresztą w „wojnie dwóch książek niekoniecznie dla dzieci” zdecydowanie opowiadam się po stronie Kubusia Puchatka.
W dyskusji pod poprzednim wpisem spotkałem się z zarzutem iż wypominam przodkom takie polskie sporty narodowe jak polityczne seppuku czy palenie diamentami w piecu. Ale nie przypominam Szanownym Czytelnikom postaci z kart polskiej historii z których mamy prawo być dumni. Zatem aby choć w drobnej części nadrobić te zaległości, pozwolę sobie zacząć od postaci tyleż wielkiej co zapomnianej, wedle „najlepszej” polskiej tradycji. Czyli księcia Franciszka Ksawerego Druckiego - Lubeckiego. Z powodu niewielkiej postury zwanego przez współczesnych "małym księciem".
Franciszek Ksawery Drucki - Lubecki (herbu Druck)  urodził się w podupadłej rodzinie arystokratycznej 4 stycznia 1778 roku w Pohoście. Jego rodzicami byli Franciszek Drucki-Lubecki i  Genowefa Olizar-Wołczkiewicz.
W wieku siedmiu lat został wysłany do petersburskiego Korpusu Kadetów, tradycja rodzinna utrzymuje że stało się tak na żądanie faworyta carycy Katarzyny, wszechwładnego marszałka Potiomkina. Od roku 1797 służył w armii rosyjskiej jako podchorąży. Wziął udział w kampanii antyfrancuskiej we Włoszech u schyłku XVIII wieku pod dowództwem feldmarszałka Aleksandra Suworowa. W czerwcu 1799 odznaczył się w bitwie pod Alessandrią (miejscowość w Piemoncie, niektóre źródła podają błędną nazwę Aleksandria)  za co został odznaczony orderem św. Anny 3 klasy. Po kampanii, w roku 1800, z powodów zdrowotnych (uszkodzenie żeber) złożył dymisję i odszedł ze służby czynnej. Zamieszkał początkowo w Czerlonie na Grodzieńszczyźnie a po ślubie ze swoją siostrzenicą Marią Scipio del Campo w należącym do niej Szczuczynie (białoruskim a nie podlaskim).
Z lat petersburskich bohater tego wpisu wyniósł koneksje z osobami z najwyższych sfer oraz biegłą znajomość rosyjskiego którym władał z petersburskim akcentem. Umiejętność cenna w rozmowach z ludźmi którzy swój rosyjski patriotyzm podkreślali programowo unikając dominującego w tych kręgach francuskiego.
Młody Franciszek Drucki-Lubecki poświęcił się karierze społecznej i politycznej. W roku 1809 został wybrany marszałkiem szlachty powiatu grodzieńskiego. Od początku swojej działalności politycznej był zdecydowanym przeciwnikiem opcji francuskiej i Napoleona I, pozostając gorącym zwolennikiem porozumienia z Rosją i carem Aleksandrem I. Bowiem jako zimny realista, zdawał sobie sprawę z tego iż twór w rodzaju Księstwa Warszawskiego, zasadzający się na sojuszu z Francja a graniczący z co najmniej niechętną mu Rosją oraz ewidentnie wrogimi Prusami i Austrią, w dłuższym horyzoncie czasowym nie może się utrzymać.
Po klęsce Napoleona I w kampanii rosyjskiej roku 1812, Księstwo Warszawskie zostało zajęte przez maszerujące na zachód wojska rosyjskie.  W 1813 roku na miejsce rządu Księstwa powstała Rada Najwyższa Tymczasowa Księstwa Warszawskiego.  Drucki - Lubecki został członkiem owej Rady. Rekomendował go na to stanowisko książę Adam Jerzy Czartoryski, w tych latach jeszcze przyjaciel cara Aleksandra I i kochanek jego żony. Co zresztą działo się za wiedzą i akceptacją cara, z kolei żyjącego ze swoją siostrą. W roku 1815 Drucki wszedł w skład Rządu Tymczasowego Księstwa Warszawskiego.
Kongres Wiedeński przyniósł dla Polski zupełnie nową sytuację polityczną. Na mocy jego postanowień w miejsce Księstwa Warszawskiego, okrojonego o sporą część ziem nabytych w 1807 roku (Wielkie Księstwo Poznańskie) i w 1809 roku (wojna austriacko-polska i przyłączenie sporej części Galicji, m.in. Krakowa), powstało Królestwo Polskie, połączone unią personalną z Cesarstwem Rosyjskim. Posiadające własną administrację, szkolnictwo, wojsko oraz parlament z polskim  językiem jako państwowym. A od Rosji oddzielone granicą celną. Począwszy od roku 1816 książę, jako przedstawiciel Królestwa Polskiego, negocjował spłaty polskich wierzytelności wobec państw zaborczych i Saksonii.
W wyniku silnego zaangażowania w działalność publiczną, dobrych wyników pracy, osobistej znajomości z carem Aleksandrem I oraz wspomnianych wcześniej petersburskich koneksji jeszcze z czasów kadeckich, w roku 1821 Drucki - Lubecki został mianowany  ministrem skarbu. Od tego czasu zaczął się nowy rozdział polityczny w jego karierze, który przyniósłby mu trwałe miejsce na kartach historii i nieprzemijającą wdzięczną pamięć rodaków w każdym innym kraju. Książę był bowiem jednym z najaktywniejszych i najbardziej nowoczesnych (rzecz jasna na tle swojej epoki) ministrów w najnowszej historii Polski. Był także pierwszym polskim „kreatywnym” ( w tradycyjnym a nie pejoratywnym sensie tego określenia) ministrem finansów.
Osłabienie Królestwa po rozbiorach, wojnach napoleońskich i obciążeniach nałożonych przez Kongres Wiedeński nie pozwalało odkładać na później gruntownych reform i naprawy państwa. Tego zadania jako minister skarbu Drucki - Lubecki podjął się z pełnym sukcesem. W krótkim okresie, poprzez skuteczną politykę podatkową, doprowadził do likwidacji deficytu budżetowego i wypracowania nadwyżki budżetowej. Dzięki zgromadzonym środkom mógł przystąpić do częściowej, ale co ważne, mającej właśnie miejsce w całej Europie zachodniej industrializacji kraju.
Dzięki jego polityce rozwinęło się hutnictwo (Zagłębie Staropolskie), górnictwo (Zagłębie Dąbrowskie) i włókiennictwo (Łódź). Na skutek jego zabiegów i determinacji udało się znieść opłaty celne z Rosją czego efektem był wielki wzrost eksportu i pojawienie się olbrzymiego jak na możliwości Kongresówki rynku zbytu jakim było Cesarstwo Rosyjskie. Wraz ze wzrostem eksportu pojawiła się również konieczność poprawy infrastruktury komunikacyjnej. Drucki - Lubecki nakazał budowę dróg bitych, które nierzadko pełniły swoje funkcje, naturalnie z koniecznymi zmianami, aż do I wojny światowej, natomiast ich przebieg nierzadko pokrywa się ze współczesnymi nam znanymi. Z jego nakazu zbudowano również Kanał Augustowski, który łącząc dorzecze Wisły z Niemnem, miał stworzyć drogę handlową przez Bałtyk, z pominięciem obłożonej wysokim cłem granicy pruskiej. Warto dodać, że skala tego projektu była bardzo znacząca, a jego wykonanie do dzisiaj budzi podziw specjalistów inżynierii wodnej i żeglugi śródlądowej.
Z budową tego kanału wiąże się też inna ciekawa historia. Prusy nakładały wysokie cła na towary spławiane Wisłą w przekonaniu że dla polskich płodów rolnych nie ma innej alternatywnej trasy ich eksportu. Gdy budowa kanału ruszyła, Prusacy nie wytrzymali nerwowo (na litewskim wybrzeżu Bałtyku nie było portów o wystarczającej przepustowości) i cła znacząco obniżyli. Oczekując rewanżu, wystąpili do Rosji z postulatem obniżki ceł tranzytowych na ich towary ekspediowane do Chin. Drucki - Lubecki wytłumaczył petersburskim decydentom (przydały się te osobiste kontakty!) że taki ruch byłby bardzo niekorzystny dla rosyjskiej gospodarki. Więc Prusacy, mówiąc językiem moich studentów, zostali koncertowo wydymani przy negocjacyjnym stoliku przez polskiego polityka. Jeśli ktoś z Szanownych Czytelników zna więcej takich przypadków, będę wdzięczny za informację o nich.
Książę doprowadził również do utworzenia dwóch ważnych instytucji finansowych: Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (1825) oraz Banku Polskiego (1828). Bank Polski otrzymał prawo do emisji banknotów polskich (odebrane dopiero w roku 1869, po dwóch powstaniach).
Był przeciwnikiem Powstania Listopadowego i po jego wybuchu udał się do Rosji. Tam  podjął desperacką próbę ratowania pozycji Polski i w grudniu 1830 roku wystosował do cara Mikołaja I memoriał będący próba ucieczki do przodu. Sugerował w nim wycofanie wojsk oraz przyłączanie do Kongresówki ziem wschodnich (obecna Litwa, Białoruś, zachodnia Ukraina). Po odrzuceniu memoriału pozostał w Petersburgu, zapewne nie mogąc patrzeć na to co z jego dziełem zrobili „patrioci”.
Taki był dorobek dziewięciu lat jego kierowania finansami i gospodarką Kongresówki.
A jakie materialne symbole wdzięcznej pamięci rodaków o Franciszku Ksawerym Druckim-Lubeckim pozostały? W Warszawie doszukałem się aż dwóch.

Są to skromniutka tablica na ścianie gmachu dawnej Giełdy i Banku Polskiego na Placu Bankowym w Warszawie, upamiętniająca Franciszka Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, twórcę tego banku i hrabiego Ludwika Jelskiego, jego pierwszego prezesa.

Oraz kasztanowiec posadzony w 1827 przez ministra skarbu. znajdujący się w podwórku przy Urzędzie Miar na ul. Elektoralnej w Warszawie.
Sprawcy wybuchu listopadowego szaleństwa, tacy jak Piotr Wysocki, Maurycy Mochnacki czy Ludwik Nabielak, dorobili się w Warszawie porządnych ulic, ten pierwszy wręcz dużej arterii komunikacyjnej. Bo oni WALCZYLI więc gdzie jak gdzie ale w Polsce cześć i chwała należą się im z automatu. A że niczego nie osiągnęli a tak wiele zaprzepaścili, bo ta walka od samego początku nie miała cienia sensu, to już nieistotny szczegół. Ot, takie szukanie dziury w całym, niegodne Polaka. 
Zaś z pamięcią o Druckim - Lubeckim nie jest aż tak źle. Rośnie nadal ten kasztanowiec? Rośnie. Mogli go wdzięczni rodacy ściąć? Mogli ale nie ścięli. I nawet plakietki nie usunęli. 
Więc o co do stu diabłów tym marudnym konserwatystom jeszcze chodzi? O trochę logiki i ocenianie ludzkich działań na podstawie ich efektow a nie dobrych chęci i czczych deklaracji, jakże często okazujących się czekiem bez pokrycia. Ale jak do tej pory, w Polsce to się nie przyjęło.

Stary Niedźwiedź